Urban Legends: Η νεομυθολογία των Αστικών Θρύλων (μέρος 5ο)

Το στοιχειωμένο σπίτι

Δεν υπάρχει καμία πόλη στην Ελλάδα που να μη διαθέτει το στοιχειωμένο σπίτι της. Μα καμία όμως. Και σε κάθε περίπτωση στο σπίτι εκείνο είχε συμβεί μια πολύ δυσάρεστη ιστορία, συνήθως ιστορία αγάπης ανεκπλήρωτης για κάποιο λόγο, η οποία κατέληξε σε τραγικό θάνατο και έκτοτε το φάντασμα του νεκρού ή της νεκρής βασανίζει τους νέους ιδιοκτήτες και οποιονδήποτε τολμήσει να διαταράξει την ησυχία του.
Αν και γενικά δέχομαι τις περιπτώσεις των στοιχειωμάτων, πρέπει να παραδεχτούμε ότι τις περισσότερες φορές πρόκειται για αστικούς θρύλους που συνοδεύουν ένα εγκαταλελειμένο κτίριο που προκαλεί περιέργεια και φόβο στους ανθρώπους.

Αστικοί Θρύλοι : τα παραμύθια των μεγαλουπόλεων

Έχουμε συνηθίσει να προσδίδουμε στα παραμύθια έναν εξωπραγματικό χαρακτήρα. Θεωρούμε ότι είναι φανταστικές ιστορίες που στόχο έχουν την ψυχαγωγία και τίποτε άλλο. Αγνοούμε όμως ότι διαθέτουν και ένα διδακτικό χαρακτήρα, ένα μήνυμα που υποκρύπτεται με γλώσσα συμβολική. Από αυτή τη σκοπιά, ίσως τελικά το κάθε παραμύθι να μην είναι παρά ιστορία που λίγο – πολύ έχει συμβεί στον καθένα μας, αναλόγως του τι συμβολισμό θα δίναμε εμείς προσωπικά στον κακό το λύκο.
Εάν σκεφτούμε το πράγμα σε αυτή τη βάση, λίγη τελικά σημασία έχει το εάν η καθεμιά από τις λιγοστές ιστορίες που αναφέραμε στα άρθρα μας είναι αληθινή αλλά, ακριβώς όπως και με τη λεγόμενη «Μυθολογία», περισσότερο ενδιαφέρον έχει το τι προσπαθεί να εκφράσει, άσχετα με το εάν η ιστορία συνέβη ή όχι. Ας μη βιαζόμαστε, λοιπόν, να αποδώσουμε τους Αστικούς Θρύλους στη φαντασία των ανθρώπων των πόλεων, στην πρόληψη και τη δεισιδαιμονία. Μπορεί βέβαια να οφείλεται και σε αυτά αλλά ακόμη και έτσι να είναι και πάλι κάτι έχει να πει.
Ο σύγχρονος άνθρωπος δημιούργησε τις τεράστιες πόλεις στις οποίες ζει και κινείται. Προσπάθησε να αφήσει πίσω του τον τρόπο ζωής που για εκατοντάδες αιώνες είχε επιλέξει. Φώτισε τις πόλεις του για να διώξει τα σκοτάδια που τον τρόμαζαν, συγκεντρώθηκε ο ένας πάνω στον άλλο για να μην είναι μόνος. Όμως τελικά κρύφτηκε πίσω από τοίχους και τα φανάρια των δρόμων δεν στάθηκε δυνατό να φωτίσουν καρδιές και να διώξουν το φόβο του Ερέβους που πήρε μαζί του ο άνθρωπος. Ο φόβος που καραδοκούσε στα πυκνά τα δάση, στα ορμητικά ποτάμια με τις όχθες που χόρευαν νεράιδες, στα ψηλά βουνά που ζούσαν οι Θεοί της Γης μεταφέρθηκε στις σκιερές γωνιές των δρόμων, στις πυλωτές των πολυκατοικιών, στους αχανείς διαδρόμους των υπόγειων πάρκινγκ, τα σπίτια που δεν κατοικεί κανείς και σαπίζουν.
Ενδέχεται,  επομένως, οι αστικοί θρύλοι να μην είναι παρά η έκφραση φόβων αρχαίων, εντυπωμένων βαθιά μέσα στο Συλλογικό Ασυνείδητο εδώ και χιλιάδες χρόνια αλλά ταιριαστών στους νέους τρόπους ζωής. Το φοβικό πεδίο μεταφέρθηκε από την εξοχή και τους αγροτικούς οικισμούς στις αχανείς μεγαλουπόλεις που έχουν τη δική τους σκοτεινή όψη που κάνει την εμφάνισή της μόλις ο Ήλιος δύσει. Δολοφόνοι κάνουν την εμφάνισή τους, δολοφόνοι που το πρωί είναι φιλήσυχοι άνθρωποι αλλά το βράδυ ξεσπούν τα τερατώδη ένστικτά τους σε ανυποψίαστο κόσμο. Σπίτια που πίσω από τους τοίχους τους κρύβουν τις θλιβερές ιστορίες των ιδιοκτητών τους και σαν μαγνήτες φορτίζονται από τα συναισθήματά τους, έτοιμα να τα προβάλουν ως τρομακτικά Κελύφη.
Από την άλλη, ένας μεγάλος αριθμός αστικών θρύλων είναι αποτέλεσμα του «βομβαρδισμού» του ανθρώπου από χιλιάδες πληροφορίες που το μυαλό του αδυνατεί να παρακολουθήσει. Η πραγματικότητα και η καθημερινότητά του είναι τόσο πολύ διαπλεκόμενη που ψάχνει να βρει παντού συνομωσίες και παγίδες. Νιώθει (και διαπιστώνει άλλωστε) πως η ελευθερίες του ολοένα και συρρικνώνονται, ενώ ο ίδιος αποτελεί θύμα στα σχέδια πολιτικών και τεράστιων, απρόσωπων εταιρειών και οργανισμών. Οι πληροφορίες είναι τόσες πολλές που δεν μπορεί πλέον να τις ελέγξει και αυτός είναι ένας παράγοντας φόβου που πιστεύω ότι συντελεί στη δημιουργία των αστικών θρύλων. Ο μύθος σχετικά με την ύπαρξη αίματος στην coca cola, για παράδειγμα, θα μπορούσε να συμβολίζει τον άνθρωπο που νιώθει πως κυριολεκτικά «καταπίνεται», «κατασπαράζεται» από τις τεράστιες πολυεθνικές επιχειρήσεις και προσφέρεται πλέον ως θύραμα στο στόμα των συνανθρώπων του και δεν είναι τυχαίο πως τέτοιου είδους θρύλοι είναι εξαιρετικά δημοφιλείς, διότι σε βαθύτερο επίπεδο απευθύνονται στον υποσυνείδητο νου.
Πέρα από όλα αυτά, οι Αστικοί Θρύλοι αντικατοπτρίζουν και το φόβο του ανθρώπου απέναντι στο μέλλον που προβλέπεται δυσοίωνο. Πόλεμοι, επιδημίες, φυσικές καταστροφές, μόλυνση του περιβάλλοντος απειλούν το μέλλον της ανθρωπότητας και εκφράζονται μέσα από τη νεομυθολογία αυτή.
Συνάμα, εκφράζουν επίσης την πανάρχαια επιθυμία της μυθοπλασίας, την έμφυτη τάση του ανθρώπου σε εκείνο που ονομάζουμε «φαντασία», στον κόσμο της μεταφυσικής σκέψης που δεν αναιρεί τα επιστημονικά ευρήματα αλλά αντίθετα τα επεκτείνει, τουλάχιστον στην υγιή χρήση της επιθυμίας αυτής.

Urban Legends: Η νεομυθολογία των Αστικών θρύλων (μέρος 4ο)

Η δολοφονία στο εμπορικό κέντρο

Ένας από τους φρέσκους αστικούς θρύλους που διαδόθηκε αρκετά μέσω διαδικτύου, είναι η περίφημη δολοφονία με ειδεχθή τρόπο ενός ανθρώπου μέσα στον ανελκυστήρα πολύ γνωστού εμπορικού κέντρου της Αθήνας. Ο τρόπος δολοφονίας, υποτίθεται παρέπεμπε στη δράση ενός serial killer, πρωτοφανούς γεγονότος για την Αθήνα και την Ελλάδα γενικότερα.
Η «είδηση» αυτή μεταφέρθηκε μέσω internet και συζητήθηκε σε forums τόσο που σχεδόν όλοι τη θεώρησαν αληθινή, καθώς το ευκολότερο πράγμα στην εποχή της εκρηκτικής ανάπτυξης της Πληροφορίας, είναι να δημιουργήσει κανείς και να διαδόσει έναν αστικό θρύλο.

Άτυχοι ψηλοί!

Ένας μακάβριος αστικός θρύλος σχετίζεται με το θάνατο πολύ ψηλών ατόμων, τα οποία υποτίθεται πως δεν χωρούν στο φέρετρο και αναγκάζουν τα γραφεία κηδειών να λάβουν δραστικά μέτρα. Συγκεκριμένα λέγεται πως σε αυτή την περίπτωση τους κόβουν τα πόδια και τα τοποθετούν δίπλα τους, χωρίς να το βλέπουν οι συγγενείς, μιας και ο νεκρός τους είναι σκεπασμένος με λουλούδια και υφάσματα.
Φαντάζομαι είναι περιττό να αναφέρω πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Η bloody Mary

Σε προηγούμενο άρθρο είχαμε αναφερθεί στο θρύλο που θέλει τον Διάβολο να εμφανίζεται μπροστά στον καθρέφτη. Σε αυτή την περίπτωση, που είναι δημοφιλής στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, εάν σταθείτε μπρος στον καθρέφτη γύρω στις δώδεκα τα μεσάνυχτα και καλέσετε δώδεκα φορές το όνομά της, η bloody Mary θα εμφανιστεί μπροστά σας γεμάτη όρεξη ακόμη και να σας επιτεθεί.
Η αιμοσταγής Μαίρη λέγεται πως ήταν μάγισσα που κάποτε έκαψαν λόγω της ειδεχθούς ενασχόλησής της με τη Μαύρη Μαγεία, ενώ υπάρχει η άποψη ότι ήταν ένα δυσμορφικό κορίτσι που είχε γεννηθεί παλιά.

Μύθοι του AIDS

Δεν έχει χαρακτηριστεί τυχαία ως η μάστιγα του αιώνα. Το σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας, παρά τις τεράστιες προόδους που έχουν σημειωθεί στη διάγνωση και στην πρόληψή του, παραμένει μια νόσος για την οποία δεν υπάρχει θεραπεία, έστω και αν η ποιότητα ζωής τόσο των νοσούντων όσο και των φορέων του ιού της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας έχει βελτιωθεί σημαντικά.
Όπως ήταν φυσικό, σχεδόν αμέσως δημιουργήθηκαν αστικοί θρύλοι που σχετίζονται με το σύνδρομο αυτό. Ένας από αυτούς θέλει τον ιο HIV να είναι στην πραγματικότητα ένας τεχνητά, με τη μέθοδο της γενετικής μηχανικής, κατασκευασμένος ιός ο οποίος ξέφυγε από τον έλεγχο του εργαστηρίου στο οποίο κατασκευάστηκε και εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο.
Μια άλλη άποψη υποστηρίζει πως ο ιός αυτός αποτελεί στην ουσία ένα όπλο βιολογικού πολέμου, κατασκευασμένο ίσως ακόμη και από εξωγήινη τεχνολογία. Φυσικά, ελάχιστοι είναι εκείνοι που σκέφτονται πως ένα βιολογικό όπλο για να είναι επιτυχημένο, οφείλει να μη σκοτώνει τον φορέα του σε εύρος χρόνου που φτάνει και ίσως ξεπερνάει και τα 12 – 15 χρόνια αλλά το πολύ μέσα σε λίγες ημέρες, καθώς το μικρό χρονικό διάστημα είναι απαραίτητο για την αλλαγή της έκβασης ενός πολέμου.
Από την άλλη, ενδεικτικές της υστερίας που ακόμη υπάρχει για τη νόσηση από AIDS, είναι οι αστικές ιστορίες σχετικά με τον άγνωστο (ή την άγνωστη) που γνωρίζει κάποιος στις διακοπές, περνούν μερικές χαρούμενες ημέρες ή στιγμές μαζί, μέχρι που κάποιο πρωί λαμβάνει το σημείωμα «καλώς ήρθες στον κόσμο του AIDS.
Επίσης, αξίζει να αναφερθεί και ο θρύλος που θέλει να έχει βρεθεί το φάρμακο για την αντιμετώπιση της νόσου αλλά να μη διοχετεύεται στην αγορά, προκειμένου να κερδίζουν οι φαρμακευτικές εταιρείες από τα πανάκριβα αντιρετροϊκα φάρμακα…

Το τέλος του κόσμου θα έρθει το 2012

Έχουμε αναφερθεί αναλυτικά σε αυτή την εσχατολογική θεωρία. Σενάρια για το τέλος του κόσμου πάντοτε υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν. Για το 2012 υποτίθεται πως, όπως κάθε φορά, υπάρχουν πολλά στοιχεία και μάλιστα από διαφορετικές πηγές, δηλαδή από την επιστημονική (πρόσκρουση αστεροειδούς) έως την ψευδομεταφυσική (προφητείες των Μάγιας και αμφιλεγόμενων προφητειών μοναχών).
Έχω αναφέρει την άποψή μου για όλα αυτά. Είναι διαφορετικό πράγμα η αλλαγή, η μετάβαση από την καταστροφή.

Δώστε και σώστε

Μια νέα μόδα στα spam emails περιλαμβάνει την αποστολή ενός μηνύματος ηλεκτρονικής αλληλογραφίας από κάποιον γνωστό σας. Το κείμενο του μηνύματος περιγράφει μια δακρύβρεχτη ιστορία σχετικά με ένα παιδάκι που αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγείας. Συχνά επισυνάπτεται και φωτογραφία του παιδιού και με ευγενικά λόγια ο συντάκτης ισχυρίζεται πως με έναν πολύ απλό και φτηνό τρόπο μπορεί να συγκεντρωθεί το απαραίτητο για την επέμβαση ποσό: το στέλνετε σε όσο περισσότερο κόσμο μπορείτε και αυτόματα σε κάθε αποστολή συγκεντρώνεται ένα ασήμαντο κάθε φορά ποσό (συνήθως 50 λεπτά του ευρώ), το οποίο αθροιζόμενο όμως τελικά συγκεντρώνει το υψηλό κόστος της συγκεκριμένης επέμβασης.
Περιττό να αναφερθεί ότι τα στοιχεία του παιδιού, η φωτογραφία του όπως και όλη η ιστορία είναι ψέματα.

Το ατελείωτο έργο

Δεν είναι λίγοι οι θρύλοι που αναφέρονται σε κάποιο έργο που έμεινε ημιτελές εξαιτίας του θανάτου του δημιουργού του, ο οποίος επιστρέφει από τους νεκρούς προκειμένου να το ολοκληρώσει για να βρει ανάπαυση. Έναν τέτοιο υπαινιγμό συναντάμε στο δημοτικό τραγούδι του Νεκρού Αδερφού αλλά υπάρχουν και άλλες ιστορίες, όπως με τον φυλακισμένο που ο συγκρατούμενός του κάθε πρωί έβλεπε το έργο που εκείνος είχε αφήσει ημιτελές σιγά σιγά να ολοκληρώνεται.

Urban Legends: Η νεομυθολογία των Αστικών Θρύλων (μέρος 3ο)

Άγια Πρόσωπα παντού

Δεν είναι λίγες οι φορές που βλέπουμε στις τηλεοράσεις και στις εφημερίδες ή μαθαίνουμε από διάφορα έντυπα πως το πρόσωπο του Ιησού ή της Παναγίας ή Αγγέλων ή ακόμη και δαιμόνων «εμφανίστηκε» στα πιο απίθανα σημεία: σε καθρέφτες, σε τζάμια, σε ποτήρια, σε πιάτα, σε πλαγιές βουνών και όπου αλλού μπορείτε να φανταστείτε.
Στην εποχή της τεχνολογίας πλέον υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε εικόνες, όμως παλιότερα τέτοιες εξυπνάδες κυκλοφορούσαν μέσω εντύπων και φυλλαδίων αμφιβόλου προελεύσεως και αρκετά συχνά από ομάδες που ανήκουν σε φονταμενταλιστικούς θρησκευτικούς κύκλους, καθώς και σε χώρους που έχουν χαρακτηριστεί ως αιρετικοί. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πριν μερικά χρόνια ένα από αυτά τα φυλλάδια να ισχυρίζεται πως το πρόσωπο του Σατανά ξεπήδησε μέσα από την οθόνη ενός υπολογιστή, σε κάποιο απομακρυσμένο μέρος της Νότιας Αμερικής. Το μικρό παιδί που κοιτούσε την οθόνη του πέθανε αμέσως από το φόβο, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα. Εκείνη την εποχή οι υπολογιστές και το διαδίκτυο μόλις είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους ολοένα και πιο δυναμικά στην ελληνική αγορά και αρκετά σωστά μπορείτε να υποθέσετε πως αυτός ήταν ο ουσιαστικός λόγος για το εν λόγω δημοσίευμα καθώς ξέρουμε καλά την απέγχθεια και τον φόβο ορισμένων ομάδων (που δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ονομαστικά) για οτιδήποτε καινούριο.
Παρόμοιες ομάδες, πλήρεις πλάνης και αυταπάτης, είναι εκείνες που βλέπουν τον Αντίχριστο πίσω από το οτιδήποτε και προσπαθούν να αντιστοιχίσουν τα γεγονότα της Αποκάλυψης με σύγχρονα συμβάντα.
Το φαινόμενο αυτό η επιστήμη το ονομάζει «παρειδωλία». Είναι αποτέλεσμα της τάσης του εγκεφάλου να βλέπει οικεία αντικείμενα και υπάρχουν ειδικά τεστ στην ψυχολογία στα οποία μέσα από τυχαία και χωρίς σκοπό σχέδια καλείται ο εξεταζόμενος να αναφέρει τι βλέπει. Από το περιεχόμενο των απαντήσεών του και από τη γενικότερη εξέτασή του, ο γιατρός μπορεί να οδηγηθεί σε συμπεράσματα σχετικά με τον ψυχισμό του. Περιττό να αναφέρω ότι άτομα που πάσχουν από συγκεκριμένες διαταραχές βλέπουν συνήθως αποτρόπαιες εικόνες.

Σατανάς στον καθρέφτη

Να μια «καλή» ιδέα για νέους κι ανόητους που δεν έχουν πως να περάσουν την ώρα τους. Μπορούν λοιπόν μεταξύ δώδεκα και τρεις μετά τα μεσάνυχτα να ανάψουν ένα κερί, να σταθούν μπροστά σε έναν καθρέφτη και να φωνάξουν τρεις φορές το όνομα του Σατανά. Με το που θα το κάνουν, με τη σειρά του κι εκείνος θα τους κάνει τη χάρη να τον δουν στον καθρέφτη να στέκεται πίσω τους. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να γυρίσουν, παρά να σβήσουν το κερί και να φύγουν από εκεί. Και σε αυτή την περίπτωση δεν το έχει κάνει εκείνος που το διηγείται αλλά φίλος ενός φίλου που σε άλλες περιπτώσεις το τήρησε κατά γράμμα και όλα καλά και σε άλλες δεν το τήρησε και ακόμα τον τρέχουν για θεραπείες…

Αίμα και άλλα συστατικά στην coca cola

Θα τον έχετε ακουστά κι αυτόν τον αστικό θρύλο που ισχυρίζεται πως η παγκόσμια επιτυχία του συγκεκριμένου αναψυκτικού δεν οφείλεται τόσο στο ότι περιέχει τα συστατικά που κανείς δεν γνωρίζει τις αναλογίες τους αλλά στο ότι ένα από αυτά τα συστατικά είναι ούτε λίγο ούτε πολύ ανθρώπινο αίμα!
Αυτή είναι μια παράδοση που κρατάει από παλιότερες εποχές και έχει σχέση με το ζήτημα της ανθρωποφαγίας και της πόσης αίματος. Ιδιαίτερα η τελευταία θεωρήθηκε από τους πολέμιους του χριστιανισμού ότι συμβαίνει (ή υποκρύπτεται) πίσω από το μυστήριο της Θείας Μετάληψης.

Η Ομάδα Έψιλον

Ένας ελληνικός αστικός θρύλος ισχυρίζεται την ύπαρξη μιας μυστικής ομάδας ανθρώπων, η οποία εργάζεται με σκοπό την αποτροπή των σκοτεινών σχεδίων της Νέας Τάξης πραγμάτων και την αποκατάσταση του ένδοξου ελληνικού παρελθόντος στο μέλλον, μέσω της αναγέννησης του Έλληνα. Τι δεν έχει γραφτεί για αυτή την ομάδα… ότι τα μέλη της είναι κάτοχοι υπερτεχνολογίας από τους αρχαίους έλληνες, ότι διαθέτουν σημαντικές δυνάμεις, ότι κατά καιρούς προσεγγίζουν σημαντικούς ανθρώπους για να τους στρατολογήσουν και τόσα πολλά που θα γέμιζαν αρκετά βιβλία.

Ο άνθρωπος στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου

Αυτός είναι ένας διάσημος αστικός θρύλος κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά τον συναντάμε παντού. Υποτίθεται, λοιπόν, ότι καθώς οδηγείτε το αμάξι σας, το οποίο μέχρι εκείνη την ώρα ήταν καλά κλειδωμένο και δεν υπάρχει απολύτως κανένα ίχνος παραβίασης, ξαφνικά βλέπετε από τον μεσαίο καθρέφτη κάποιον άνθρωπο να κάθεται στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου. Σταματάτε τρομοκρατημένοι, κοιτάζετε πίσω αλλά δεν βλέπετε κανέναν, διότι απλά δεν υπάρχει.

Ο ωτοστόπερ που εξαφανίζεται

Διάσημος αστικός θρύλος είναι και ο εξαφανιζόμενος ωτοστόπερ. Οδηγείτε το αμάξι σας συνήθως σε κάποιον ερημικό ή όχι πολυσύχναστο δρόμο, όταν βλέπετε κάποιον να σας κάνει ωτοστόπ. Σταματάτε και βλέπετε ότι είναι κάποιος, άντρας ή γυναίκα, ενήλικας ή παιδί, ο οποίος συνήθως δεν μιλάει πολύ και του προτείνετε να τον μεταφέρετε λίγο παρακάτω. Δέχεται, μπαίνει στο αμάξι και λίγο αργότερα εξαφανίζεται!
Η ιστορία αυτή είναι ο βασικός κορμός, ωστόσο υπάρχουν δεκάδες παραλλαγές. Μια από αυτές θέλει τον άγνωστο να εξαφανίζεται ήρεμα, χωρίς παρενέργειες, καμιά φορά κοντά σε κάποιο σημείο που αργότερα υποτίθεται πως γίνεται γνωστό ότι ο ίδιος είχε χάσει τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα. Σε μια άλλη παραλλαγή ο άγνωστος χάνεται αφού πρώτα έχει προειδοποιήσει για την επικινδυνότητα του σημείου του δρόμου, στον οποίο πάλι αργότερα γίνεται γνωστό πως είχε χάσει τη ζωή του.
Υπάρχουν όμως και χειρότερες παραλλαγές, κατά τις οποίες ο άγνωστος, πριν εξαφανιστεί, προκαλεί φόβο και τρόμο στον οδηγό, καθώς αυτός διαπιστώνει πως στην πραγματικότητα είναι έναν νεκρό ή κάποιο κακό πνεύμα που μεταφέρει με το αμάξι του…

Urban Legends: Η νεομυθολογία των Αστικών Θρύλων (μέρος δεύτερο)

Ας κάνουμε λίγο χιούμορ. Πάντοτε όταν σκέφτομαι να γράψω ένα άρθρο με συντροφεύει μια συγχρονικότητα, που ώρες ώρες διακατέχεται από έντονο χιούμορ.
Τις ημέρες αυτές επεξεργαζόμουν στο μυαλό μου τους Αστικούς Θρύλους, όταν με πλησίασε μια γνωστή μου κυρία, όχι μικρή σε ηλικία και, γνωρίζοντας το επιστημονικό μου αντικείμενο, μου έκανε μια ερώτηση σχετικά με την ανατομία της γυναικείας περιοχής στις… Κινέζες. Συγκεκριμένα με ρώτησε εάν αληθεύει η φήμη ότι η φορά των γεννητικών τους οργάνων είναι οριζόντια, σε αντίθεση με την κάθετη που όλοι γνωρίζουμε. Δεν με κορόιδευε, δεν έκανε χιούμορ έστω και αν ως τέτοιο το εξέλαβα στην αρχή, αδυνατώντας να πιστέψω έναν τέτοιο μύθο να κυκλοφορεί στην εποχή μας. Και όμως, σας πληροφορώ ότι, όσο αστήριχτο κι αν είναι επιστημονικά και όσο και να μην ισχύει, υπάρχει κόσμος που πιστεύει αυτή τη φήμη ακόμη. Και αυτό είναι ένας Αστικός Θρύλος σε μια πιο ευρεία έννοια, εκείνη της διάδοσης ψευτοεπιστημονικών ανακοινώσεων. Στην ίδια αρκετά αστεία κατηγορία θα βρείτε να μιλούν για…προσόντα της μαύρης φυλής και για άλλα που δεν θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε στο ιστολόγιο αυτό.
Κι όμως κάπως έτσι είναι η βασική αρχή των αστικών θρύλων. Δήθεν κάποιος γνωστός κάποιου άλλου γνωστού, ο οποίος και είχε την εμπειρία που μετέδωσε σε άλλους και εκείνοι με τη σειρά τους σε μερικούς ακόμα, τόσο που η φήμη εξαπλώθηκε και δεν γνωρίζει αρχή και τέλος.

Θεωρίες συνομωσίας

Αποτελούν κατηγορία από μόνες τους. Είναι όλες εκείνες οι παράξενες θεωρίες οι οποίες μοιάζουν να έχουν ισχυρά και λεπτομερή στοιχεία από αλλόκοτες πηγές, τα οποία όμως δεν μπορούν να επαληθευτούν εξαιτίας του δαιδαλώδους των πληροφοριών. Σε γενικές γραμμές μιλούν για συνομωσία εξαπάτησης του κόσμου για διάφορους λόγους και σε πολλούς τομείς, στην οποία βρίσκονται μπλεγμένες κυβερνήσεις, οργανώσεις και εταιρείες με προφανή σκοπό το δικό τους κέρδος και την προδοσία.
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι θεωρίες που θέλουν τις κυβερνήσεις (ιδίως των ΗΠΑ και της Ρωσίας) να γνωρίζουν για την ύπαρξη εξωγήινης ζωής και να έχουν έρθει σε επικοινωνία μαζί τους με σκοπό την τεχνογνωσία σε οπλικά συστήματα. Σε αντάλλαγμα υποτίθεται ότι έχει δοθεί άσυλο στους εξωγήινους ώστε να μην υφίστανται επιθέσεις, τους έχουν παραχωρηθεί τοποθεσίες για τη δημιουργία βάσεων καθώς και η δυνατότητα να υποβάλλουν τον πληθυσμό σε πειράματα μέσω των απαγωγών, των εμφυτευμάτων και των πειραμάτων που έχουν οδηγήσει σε ακρωτηριασμό ζώων. Μια από αυτές τις θεωρίες θέλει το αεροσκάφος stealth να είναι το αποτέλεσμα της χρήσης εξωγήινης τεχνολογίας εκ μέρους των αμερικανών.
Μια άλλη θεωρία που γίνεται όλο και πιο δημοφιλής και θα εξακολουθήσει με αυξητική τάση να γίνεται αποδεκτή, είναι εκείνη σχετικά με τις ύποπτες διασυνδέσεις πολιτικών με τεράστια εμπορικοοικονομικά συμφέροντα, με σκοπό τη διαχείρηση του πλανήτη σε κάθε επίπεδο από μια ελίτ οικογενειών που διαχειρίζονται τον παγκόσμιο πλούτο σε βάρος των πολιτών. Μεταξύ μας, αυτή είναι μια όχι και τόσο απίστευτη ιστορία, δεδομένου ότι ο καθένας από εμάς καθημερινά βρίσκεται ενώπιον σημαντικών πληροφοριών που δείχνουν ότι πράγματι ο πλούτος συγκεντρώνεται σε λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού και έχει τάση να συσσωρεύεται διαρκώς σε λιγότερους.
Διάσημη παραμένει μκαι η θεωρία της παγκοσμιοποίησης κατά την οποία υποτίθεται ότι υπάρχει σχέδιο ανατροπής των εθνικών κυβερνήσεων και αντικατάστασής της από μια παγκόσμια κεντρική εξουσία, η οποία θα καταργήσει τα σύνορα και θα εγκαθιδρύσει μια Νέα Τάξη πραγμάτων, στην οποία θα μετέχουν μέλη σκοτεινών αδελφοτήτων που ενώ φαινομενικά συγκρούονται μεταξύ τους, στην ουσία συνεργάζονται προς την ίδια κατεύθυνση, οδηγημένοι από σκοτεινά κίνητρα που υπαγορεύονται από κακόβουλους εξωγήινους ή και ακόμη από τον ίδιο το Σατανά.
Είναι πραγματικά τόσο μεγάλος ο όγκος αυτών των θεωριών που δεν είναι εφικτό να σας παραθέσω κάτι περισσότερο για αυτές.

Οι επιστολές των Αγίων

Διάσημες την εποχή που δεν υπήρχε ακόμη το ηλεκτρονικό ταχυδρομεί, οι επιστολές αυτές έφταναν στο σπίτι σου χωρίς φυσικά να αναφέρεται ο αποστολέας ή η διεύθυνσή του. Συνήθως τις έβρισκες στο γραμματοκιβώτιό σου και όλες περιείχαν το ίδιο πάνω – κάτω κείμενο. Ότι ένας Άγιος (αναφερόταν ποιός) έκανε τα εξής θαύματα και για αυτό το λόγο έπρεπε όλο αυτό να διαδοθεί στον κόσμο, διαφορετικά οι συνέπειες για τον παραλήπτη της επιστολής θα ήταν φοβερές. Φρόντιζαν να αναφέρουν ότι ο τάδε που δεν έγραψε άλλες δώδεκα επιστολές για να τις ταχυδρομήσει διαλαλώντας τα θαύματα του Αγίου, έπαθε μεγάλες συμφορές, αρρώστησε, έχασε την περιουσία του ενώ επίσης πέθανε ο ίδιος ή άλλο μέλος της οικογένειάς του.
Περιττό να αναφερθεί ότι υπήρξε κόσμος που πίστεψε στις ανοησίες αυτές και τρομοκρατήθηκε. Αυτά είναι τα αποτελέσματα της έλλειψης λογικής, μην σας κάνει εντύπωση.

Τα καπάκια των δρόμων στην Αθήνα και αλλού

Αυτή είναι μια πιο φρέσκια νεομυθολογία που από όσο ξέρω ακόμη ερευνάται. Υπάρχουν αρκετές φωτογραφίες από καπάκια υπονόμων στους δρόμους της πρωτεύουσας και σε άλλες πόλεις, τα οποία φέρουν επάνω τους περίεργα σύμβολα, ανάμεσά τους ακόμη και σύμβολα που έχουν χρησιμοποιηθεί στο μυστικισμό. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, τα καπάκια αυτά έχουν τοποθετηθεί σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης, εξυπηρετώντας κάποιο άγνωστο σκοπό, σηματοδοτώντας ίσως κάποια ιδιαίτερα σημεία. Πολλοί ισχυρίζονται πως τα σύμβολα έχουν καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα ενώ κάποιοι άλλοι νομίζουν πως όλο αυτό εντάσσεται στα πλαίσια της Αστυμαγείας, μιας Μαγείας δηλαδή των πόλεων και κάποιοι τρίτοι τα συνδέουν με ιδιαίτερα σχέδια που υπάρχουν ως γράφιτι σε πολλά κτίρια. Ίσως όλα αυτά να έχουν έναν αποτρεπτικό – εξορκιστικό χαρακτήρα, συνεχίζοντας μια παράδοση που χάνεται στο βάθος των αιώνων.
Επαναλαμβάνω, όμως, ότι είναι μια σχετικά νέα θεωρία και χρειάζονται περισσότερα στοιχεία περισσότερα από τα οποία θα βρει κανείς στο έργο του συγγραφέα κ. Βέμπου.

Η σπηλιά του Νταβέλη

Κατά την άποψή μου αποτελεί το σημαντικότερο εκπρόσωπο της ελληνικής μεταφυσικής. Ηπερίφημη σπηλιά του όρους των Αμώμων, για την οποία κυκλοφορούν εκατοντάδες ιστορίες και έχουν γραφτεί δεκάδες βιβλία και άρθρα, καθένα από τα οποία την προσεγγίζει με μια ή περισσότερες από τις άφθονες πλευρές της.
Πραγματικά είναι δύσκολο να βρει κάποιος έναν τομέα της μεταφυσικής γνώσης που να μην έχει συνδεθεί με την διαβόητη αυτή σπηλιά. Θεωρίες εξωγήινης συνομωσίας, σχέδια παγκοσμιοποίησης και νέας τάξης πραγμάτων, κάτοικοι του εσωτερικού της γης, μαγεία, λατρεία του σατανά, θεωρίες διαταραχών του χωροχρονικού συνεχούς και τόσα άλλα έχουν προταθεί ως πιθανές ερμηνείες των φαινομένων που έχουν παρατηρηθεί εκεί.
Που βρίσκεται η αλήθεια και που το ψέμμα; Που εντοπίζεται η υπερβολή και που η ακρίβεια των διηγήσεων;

Urban legends: Η νεομυθολογία των Αστικών Θρύλων

«Εάν από τις Δώδεκα έως τις Τρεις μετά τα μεσάνυχτα σχηματίσεις στο τηλέφωνό σου τον αριθμό 666, τότε θα σου απαντήσει μια φριχτή φωνή που θα σου λέει τρομερά πράγματα, ενώ θα ακούγονται κραυγές, ουρλιαχτά και υστερικά γέλια. Είναι ο ίδιος ο Διάβολος που απαντάει στο τηλεφώνημά σου. εγώ δεν τολμάω να το κάνω αλλά μου το είπε ένας φίλος μου που ένας φίλος του το είχε κάνει και δεν μπορούσε να κοιμηθεί τα βράδια μετά από αυτό…»
Θα μπορούσε να αποτελεί τη βάση μιας διαφήμισης εταιρείας κινητής ή σταθερής τηλεφωνίας και όμως δεν είναι κάτι τέτοιο αλλά η βάση ενός Αστικού Θρύλου. Με τον όρο αυτό εννοούμε τη δημιουργία και διάδοση ιστοριών εν είδει φήμης, την οποία επιβεβαιώνει κάποιος μάρτυρας που συνήθως εκείνος που την διηγείται δεν γνωρίζει προσωπικά αλλά αποτελεί γνωστό κάποιου άλλου γνωστού, ο οποίος ποτέ δεν αποκαλύπτεται.
Οι ιστορίες αυτές αποκαλούνται «αστικοί» θρύλοι αν και δεν εκτυλίσσονται πάντοτε σε αστικό περιβάλλον. Ο όρος δημιουργήθηκε κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 1960 έτσι που να υπάρχει διάκριση μεταξύ των σύγχρονων ιστοριών και των παλιότερων της λαϊκής παράδοσης. Όπως και οι τελευταίες έτσι και οι πρώτες ενδέχεται να έχουν μέσα τους κάποιο σπόρο αλήθειας αλλά γενικά διακατέχονται από υπερβολή και διαστρέβλωση τόση που ο περισσότερος πλέον κόσμος δεν τις πιστεύει και τις χαρακτηρίζει ως εκφράσεις εκκεντρικότητας, παραπληροφόρησης και δεισιδαιμονίας. Είναι σε τέτοιο βαθμό μάλιστα η υπερβολή που πλέον αγνοείται εκείνη η περίφημη μικρή δόση αλήθειας που μπορεί να κρύβεται μέσα τους.
Θεωρώ ότι εάν κανείς καθίσει να κάνει μια σοβαρή έρευνα για αυτές τις ιστορίες, μπορεί να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα. Η ψυχολογία και η κοινωνιολογία, ίσως και άλλοι τομείς γνώσης να μπορούν να επωφεληθούν από τη μελέτη των αστικών θρύλων, γιατί στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η εκπεφρασμένη ψυχολογία του πλήθους. Για αυτό ας μην βιαζόμαστε να απορρίπτουμε το οτιδήποτε.
Ο τελευταίος μήνας του χρόνου θα είναι αφιερωμένος στους αστικούς θρύλους. Θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε μερικούς από αυτούς, θα μιλήσουμε για τη δομή τους και θα ασχοληθούμε με κάποιους που συναντάμε στην Ελλάδα και αλλού στον κόσμο. Για ακόμη μια φορά η συμμετοχή η δική σας θα είναι χρήσιμη, καθώς μπορείτε να αναφέρετε οποιονδήποτε θρύλο έχετε οι ίδιοι ακούσει.

Δομή και τυπικά στοιχεία των αστικών θρύλων

Όπως προαναφέρθηκε, ένας τυπικός αστικός θρύλος ξεκινά με την παραδοχή ότι η ιστορία που θα ακολουθήσει βιώθηκε από τον φίλο ενός φίλου ή από κάποιον απροσδιόριστο, άρα και μη επαληθεύσιμο γνωστό. Η διάδοσή της γίνεται στόμα με στόμα και, όπως είναι αναμενόμενο, σε κάθε μετάδοσή της παραποιείται ελαφρώς ενώ προστίθεται ολοένα και αυξανόμενο το στοιχείο της υπερβολής.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό τους είναι η απουσία δεδομένων που θα οδηγούσαν σε επαλήθευση της ιστορίας. Τα στοιχεία του φίλου του φίλου ποτέ δεν δίνονται ή δίνονται με τρόπο που δεν μπορούν να επαληθευτούν, για παράδειγμα «ο φίλος μου ο Κώστας έχει ένα φίλο τον Γιάννη, ο οποίος έζησε το εξής… ή άκουσε από τον φίλο του το Γιάννη ότι ένας ξάδερφός του…» Τοποθεσίες μπορεί να περιγράφονται με ακρίβεια ή εντελώς αόριστα, όπως αόριστος είναι συνήθως ο χρόνος στον οποίο συνέβη μια εμπειρία (π.χ πριν μερικά χρόνια).
Οι περισσότερες από αυτές, ευθέως ή εμμέσως έχουν «διδακτικό» ή αποτρεπτικό χαρακτήρα, αποθαρρύνοντας τον ακροατή από το να κάνει κάτι ή ενθαρρύνοντάς τον να κάνει κάτι άλλο. Σε κάποιες περιπτώσεις σκοπός του αστικού θρύλου είναι η δημιουργία ενός φοβικού κλίματος που σχετίζεται με μια καθιερωμένη συνήθεια του πλήθους ή η δημιουργία λανθασμένων εντυπώσεων γύρω  από κάποια επιστημονική γνώση ή κατάκτηση. Και σε αυτή την περίπτωση, όπως και στις άλλες, απουσιάζουν τα στοιχεία που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διερεύνηση της υπόθεσης. Πιστές στο ύφος των παραμυθιών και των θρύλων, οι αστικοί μύθοι (ένας άλλος συνώνυμος όρος) διακατέχονται από μια αυξανόμενη κλιμάκωση της έντασης της διήγησης, που συνήθως οδηγεί σε ένα απότομο τέλος.
Δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι σε πολλούς αστικούς θρύλους υποβόσκει το χιουμοριστικό στοιχείο, παρά το ότι το περιεχόμενό τους είναι δυσοίωνο.
Στα άρθρα που θα ακολουθήσουν θα εντοπίσουμε τις ομοιότητες ανάμεσα σε αστικούς θρύλους και μυθολογίες και προλήψεις ενώ θα επισημάνουμε την υπερβολή και σε ιστορίες που είναι πάρα πολύ πιθανό πως και οι ίδιοι θα έχετε ακούσει.
(συνεχίζεται)